Leagan soléite
A bhuí leis an leagan soléite
cuirtear eolas ar fáil ar bhealach ar féidir le gach duine
é a léamh agus a thuiscint go héasca.
© Lógó ‘Leagan Soléite’ an Aontais: Inclusion Europe. Tuilleadh eolais ag https://www.inclusion-europe.eu/easy-to-read/
An tAontas Eorpach
Is grúpa de 27 dtír san Eoraip atá san Aontas Eorpach.
Tháinig na tíortha sin le chéile chun
cúrsaí a dhéanamh níos fearr, níos éasca agus níos sábháilte do dhaoine.
D’aontaigh siad oibriú i gcomhar le chéile agus cuidiú le chéile.
An chaoi ar tháinig ann don Aontas Eorpach
Is tar éis don Eoraip dhá chogadh mhóra a chur di
is ea a beartaíodh an tAontas Eorpach a chur ar bun.
Chonacthas do thíortha san Eoraip
gur fearr a bheith obair le chéile
seachas a bheith ag troid le chéile.
I dtosach ní raibh ach 6 thír san Eoraip a thosaigh ag obair le chéile.
- an Bheilg
- an Fhrainc
- an Ghearmáin
- an Iodáil
- Lucsamburg
- an Ísiltír
Níorbh fhada go raibh níos mó agus níos mó tíortha san Eoraip ag dul i bpáirt leis na tíortha sin
agus is amhlaidh a tháinig ann don Aontas Eorpach.
Sa lá atá inniu ann, tá 27 dtír san Aontas Eorpach.
Is iad sin:
- An Bheilg
- An Bhulgáir
- An Chipir
- An Chróit
- An Danmhairg
- An Eastóin
- Éire
- An Fhionlainn
- An Fhrainc
- An Ghearmáin
- An Ghréig
- An Ísiltír
- An Iodáil
- An Laitvia
- An Liotuáin
- Lucsamburg
- Málta
- An Ostair
- An Pholainn
- An Phortaingéil
- An Rómáin
- An tSeicia
- An tSlóivéin
- An tSlóvaic
- An Spáinn
- An tSualainn
- An Ungáir
I Meitheamh 2016 shocraigh an Ríocht Aontaithe
ar éirí as bheith mar chuid den Aontas Eorpach.
Dá réir sin, ó bhí 31 Eanáir 2020 ann, níl an Ríocht Aontaithe
mar chuid den Aontas Eorpach a thuilleadh.
Spriocanna agus luachanna an Aontais Eorpaigh
Oibríonn gach tír atá san Aontas Eorpach i gcomhar le chéile
chun féachaint chuige:
- go bhfuil an tsíocháin san Eoraip
- go bhfuil saol maith ag daoine
- gur mar a chéile a chaitear le gach duine agus nach bhfágtar aon duine i leataobh
- go bhfuil meas ar theangacha agus ar chultúir
gach duine - go bhfuil geilleagar na hEorpa láidir
agus go n-úsáideann tíortha an t-airgeadra céanna
chun gnó a dhéanamh le chéile.
Tá roinnt luachanna tábhachtacha i gcoiteann
ag tíortha an Aontais Eorpaigh.
Mar shampla, féachann siad chuige gur mar a chéile a chaitear le
gach duine agus go n-urramaítear a gcearta.
Ó bunaíodh an tAontas Eorpach,
ní raibh aon chogadh idir na tíortha
atá ina mbaill den Aontas.
A bhuí leis an Aontas Eorpach,
is faoi shíocháin a oibríonn gach tír san Eoraip le chéile.
In 2012, ghnóthaigh an tAontas Eorpach duais ghradamach,
is é sin ‘Duais Nobel na Síochána’.
Is as feabhas a chuid oibre chun an tsíocháin a choimeád san Eoraip
a bronnadh an duais sin ar an Aontas Eorpach.
An tSaorghluaiseacht
A bhuí leis an Aontas Eorpach is amhlaidh is éasca ag daoine
dul ó thír go chéile gan bhac.
Féadann siad cónaí, staidéar nó obair a dhéanamh
ina rogha tír san Aontas Eorpach.
Mar shampla, is féidir le duine as an bhFrainc
dul chun cónaithe san Iodáil agus a bheith ag obair ann.
Nó is féidir le mac léinn as an mBeilg dul go hollscoil sa Ghréig chun staidéar a dhéanamh.
Féadann rudaí, seirbhísí agus airgead gluaiseacht gan bhac
ó thír go chéile san Aontas Eorpach freisin.
An tAontas Eorpach agus an domhan
Is tábhachtach an ról atá ag an Aontas Eorpach ar fud an domhain ar bhealaí go leor.
Mar shampla:
- Is iomaí rud agus seirbhís a dhíolann sé le tíortha eile.
Ceannaíonn sé rudaí ó thíortha eile chomh maith.
Dá réir sin, cabhraíonn sé chun an ngeilleagar domhanda a chothú. - Cabhraíonn sé leis na milliúin daoine
a bhfuil cónaí orthu i dtíortha bochta lasmuigh den Aontas Eorpach. - Féachann sé le háit níos sábháilte a dhéanamh den domhan,
áit a gcaitear go cothrom le daoine agus a n-urramaítear na dlíthe.
- glacadh leis na dlíthe agus luachanna uile
de chuid an Aontais Eorpaigh. - oibriú chun go n-urramaítear
na dlíthe agus na luachanna sin.
D’fhéadfadh tréimhse an-fhada a bheith i gceist leis sin.
Tá roinnt tíortha ag obair chun ballraíocht san Aontas Eorpach a bhaint amach faoi láthair.
Is iad sin:
- An Albáin
- An Bhoisnia agus an Heirseagaivéin
- An Mhacadóin Thuaidh
- An Mholdóiv
- Montainéagró
- An tSeirbia
- An Tuirc
- An Úcráin
Chun ballraíocht san Aontas Eorpach a bhaint amach
ní mór do na tíortha sin féachaint le
dlíthe agus le luachanna uile an Aontais Eorpaigh
a chur i bhfeidhm ina dtír féin.
Limistéar Schengen
Is é an tAontas Eorpach a bhunaigh ‘Limistéar Schengen’.
Is limistéar é Limistéar Schengen nach bhfuil aon teorainneacha ann.
Is féidir le daoine dul ó thír go chéile go héasca gan bhac sa limistéar sin.
Níl acu dul trí sheiceálacha ná trí rialuithe teorann
agus iad dul ó thír go chéile.
A bhuí le Limistéar Schengen is éasca anois ag daoine
dul ag taisteal i gcomhair na hoibre nó na turasóireachta.
In 1985 is ea a bunaíodh Limistéar Schengen.
Sa lá atá inniu ann tá 23 cheann as measc 27 dtír an Aontais Eorpaigh
i Limistéar Schengen.
Is iad sin:
- An Bheilg
- An Danmhairg
- An Chróit
- An Eastóin
- An Fhionlainn
- An Fhrainc
- An Ghearmáin
- An Ghréig
- An Ísiltír
- An Iodáil
- An Laitvia
- An Liotuáin
- Lucsamburg
- Málta
- An Ostair
- An Pholainn
- An Phortaingéil
- An tSeicia
- An tSlóivéin
- An tSlóvaic
- An Spáinn
- An tSualainn
- An Ungáir
Tá 4 thír lasmuigh den Aontas Eorpach
i limistéar Schengen chomh maith:
- An Eilvéis
- An Iorua
- An Íoslainn
- Lichtinstéin
Dá réir sin, féadann daoine taisteal go héasca gan bhac
ó thír amháin díobh sin go chéile.
Fágann sin gurb éasca ag daoine aghaidh a thabhairt ar aon tír acu sin
i gcomhair na turasóireachta nó na hoibre.
Teangacha an Aontais Eorpaigh
Tá a dteanga féin ag muintir gach tíre
san Aontas Eorpach.
Cosnaíonn an tAontas Eorpach an ceart atá ag saoránaigh
cumarsáid a dhéanamh ina dteanga féin.
Sin an fáth a gcuireann an tAontas Eorpach
gach eolas agus doiciméad tábhachtach ar fáil
i ngach teanga a labhraítear i dtíortha an Aontais:
- Béarla
- Bulgáiris
- Cróitis
- Danmhairgis
- Eastóinis
- Fionlainnis
- Fraincis
- Gaeilge
- Gearmáinis
- Gréigis
- Iodáilis
- Laitvis
- Liotuáinis
- Máltais
- Ollainnis
- Polainnis
- Portaingéilis
- Rómáinis
- Seicis
- Slóivéinis
- Slóvaicis
- Spáinnis
- Sualainnis
- Ungáiris
Dá réir sin, bíonn teacht ag gach duine san Aontas Eorpach
ar eolas tábhachtach ina theanga féin
rud a fhágann gur féidir leis an t-eolas sin a thuiscint.
Airgeadra an Aontais Eorpaigh
Is é an t-airgeadra céanna a úsáideann bunús na dtíortha atá san Aontas Eorpach.
An ‘Euro’ a thugtar air.
Is cabhair ag na tíortha san Aontas Eorpach é agus iad i mbun gnó le chéile
go n-úsáidtear an t-airgeadra céanna.
Mar shampla, féadann daoine ón Spáinn
rudaí atá uathu ón mBeilg a cheannach
go héasca agus ní ghearrfar táillí breise orthu.
Is éasca ag daoine taisteal,
rudaí a cheannach ar líne ó thíortha eile,
agus níos mó roghanna a bheith acu
de thairbhe an t-airgeadra céanna a bheith in úsáid.
Tá an euro in úsáid faoi láthair ag 20 gcinn as 27 dtír an Aontais Eorpaigh.
Is iad sin:
- An Bheilg
- An Chipir
- An Chróit
- An Eastóin
- Éire
- An Fhionlainn
- An Fhrainc
- An Ghearmáin
- An Ghréig
- An Ísiltír
- An Iodáil
- An Laitvia
- An Liotuáin
- Lucsamburg
- Málta
- An Ostair
- An Phortaingéil
- An tSlóivéin
- An tSlóvaic
- An Spáinn
Bratach na hEorpa
Seo bratach an Aontais Eorpaigh:
Is faoi dhath gorm atá bratach an Aontais Eorpaigh
agus tá ciorcal de réaltaí óir uirthi.
Is siombail í go bhfuil tíortha an Aontais Eorpaigh
aontaithe agus go seasann siad le chéile.
Aintiún na hEorpa
Tá a fonn féin ag gach tír
lena léirítear na luachanna agus an cultúr atá ag an tír sin.
‘Aintiún’ a thugtar ar an bhfonn sin.
Tá a aintiún féin ag an Aontas Eorpach freisin.
In 1985 roghnaigh na daoine
a dhéanann cinntí san Aontas Eorpach,
roghnaigh siad fonn le cumadóir an-tábhachtach
mar aintiún an Aontais Eorpaigh.
Ludwig van Beethoven an t-ainm atá ar an gcumadóir.
Léiríonn an fonn a thábhachtaí atá sé
go bhfuil gach duine saor, go bhfuil siad faoi shíocháin
agus go seasann siad le chéile.
Creideann an tAontas Eorpach sna luachanna sin
agus sin an fáth ar glacadh leis an bhfonn sin
mar aintiún an Aontais.
Is féidir éisteacht le haintiún an Aontais Eorpaigh ach cliceáil anseo.
Aontaithe san éagsúlacht
Tá an nath ‘aontaithe san éagsúlacht’ in úsáid ag an Aontas Eorpach
chun na luachanna atá aige a chur in iúl.
Is éard atá i gceist le bheith aontaithe san éagsúlacht:
- nach ionann cultúr nó teanga
do shaoránaigh an Aontais Eorpaigh
ach mar sin féin, is amhlaidh a sheasann siad le chéile
agus is faoi shíocháin a oibríonn siad le chéile. - nach dochar
teangacha nó cultúir éagsúla a bheith ann.
A mhalairt go deimhin.
Féadann daoine ó chultúir dhifriúla
níos mó a fhoghlaim óna chéile agus a bheith ag obair go seoigh le chéile.
- Parlaimint na hEorpa
Is é pobal uile na hEorpa a thoghann
baill Pharlaimint na hEorpa
chun seasamh ar son a gceart.
- Comhairle an Aontais Eorpaigh
Is éard atá i gComhairle an Aontais Eorpaigh
ná teacht le chéile na ndaoine sin
a dhéanann cinntí
i ngach tír san Aontas Eorpach.
Tá na 3 chomhlacht sin de dhlúth agus d’inneach an Aontais Eorpaigh.
Oibríonn siad i ndlúthchomhar le chéile chun cúrsaí a fheabhsú san Eoraip.
- Is é an Coimisiún Eorpach a mholann dlíthe.
- Is iad Parlaimint na hEorpa
agus Comhairle an Aontais Eorpaigh
a phléann na dlíthe sin agus cinneann siad más
mian leo go gcuirfí i bhfeidhm iad san Eoraip. - Má chinneann siad gur cheart dlí a chur i bhfeidhm san Eoraip
ní mór do thíortha uile an Aontais Eorpaigh
féachaint chuige go gcuirtear an dlí sin i bhfeidhm ina dtír féin.
I measc na gcomhlachtaí eile atá tábhachtach ag an Aontas Eorpach tá:
- Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh
comhlacht a chinntíonn go gcuirtear gach dlí i bhfeidhm
mar is ceart san Aontas Eorpach. - An Chúirt Bhreithiúnais
comhlacht a chinntíonn go gcaitear airgead an Aontais Eorpaigh
mar is ceart.
Tá comhlachtaí eile ann de chuid an Aontais Eorpaigh
a bhfuil obair thábhachtach ar siúl acu freisin.
Mar shampla, tá comhlachtaí ann a bhfuil sé de chúram orthu:
- a chinntiú go bhfuil an tAontas Eorpach ag obair mar is ceart
agus go bhfuil cearta gach duine á n-urramú aige. - eolas fónta faoin
Aontas Eorpach a fhoilsiú. - na daoine a roghnú a bhfuil na scileanna acu
chun bheith ag obair don Aontas Eorpach. - seasamh ar son chearta phobal uile na hEorpa.
amhail daoine faoi mhíchumas, oibrithe agus daoine eile nach iad.
Oibríonn na comhlachtaí sin go léir le chéile chun a chinntiú go bhfuil an tAontas Eorpach
ag obair mar is ceart ar son leas a phobail.
Cliceáil anseo chun tuilleadh eolais a fháil
faoin Aontas Eorpach i do theanga féin.
Má tá aon cheist agat faoin Aontas Eorpach,
líon isteach an fhoirm ar líne seo.