Ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει ζωτική σημασία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Διασφαλίζει ότι η ΕΕ παραμένει δημοκρατική, ειρηνική, ευημερούσα και ανταγωνιστική. Η ΕΕ χρησιμοποιεί τον προϋπολογισμό της για τη χρηματοδότηση των προτεραιοτήτων της ΕΕ και των μεγάλων έργων που οι περισσότερες χώρες της ΕΕ δεν θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν από μόνες τους —είτε λόγω του μεγέθους του έργου είτε λόγω του διασυνοριακού χαρακτήρα του. Με τη συγκέντρωση πόρων, την κοινή στάση και την παροχή βοήθειας σε όλες τις χώρες της ΕΕ, τους πολίτες τους και πέραν αυτών, ο προϋπολογισμός της ΕΕ ενισχύει την οικονομία και τη γεωπολιτική θέση της Ευρώπης.
Η ΕΕ εγκρίνει μακροπρόθεσμα σχέδια δαπανών, γνωστά ως πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια, τα οποία καθορίζουν τις προτεραιότητες και τα όρια δαπανών της ΕΕ για αρκετά έτη. Ο ισχύων μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός καλύπτει την περίοδο 2021-2027.
Εκτός από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό, κάθε χρόνο διεξάγεται διαπραγμάτευση για την έγκριση του ετήσιου προϋπολογισμού. Στο πλαίσιο αυτό καθορίζονται οι δαπάνες και τα έσοδα για το οικονομικό έτος εντός των ποσών που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού.
Η Επιτροπή υποβάλλει σχέδιο προϋπολογισμού, το οποίο στη συνέχεια αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και έγκρισης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των χρημάτων, μολονότι πάνω από το ήμισυ του προϋπολογισμού το διαχειρίζεται από κοινού με τις εθνικές κυβερνήσεις.
Κάθε χρόνο, το Κοινοβούλιο αξιολογεί τον τρόπο εκτέλεσης του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους και αποφασίζει αν θα εγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο εκτέλεσε τον προϋπολογισμό η Επιτροπή, βάσει σύστασης του Συμβουλίου. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως «χορήγηση απαλλαγής».
Πώς γίνεται η διαπραγμάτευση και η έγκριση του προϋπολογισμού
Πού χρησιμοποιούνται τα χρήματα
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ δημιουργεί θέσεις εργασίας, χρηματοδοτεί έργα που βελτιώνουν τις υποδομές υγείας, εκπαίδευσης, μεταφορών και ενέργειας, βελτιώνουν την ασφάλεια των συνόρων μας, συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και προωθούν την ψηφιακή μετάβαση των κοινωνιών μας. Κι αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα.
Τα τελευταία χρόνια, ο προϋπολογισμός της ΕΕ έχει καταστεί ολοένα ισχυρότερη έκφραση της αλληλεγγύης της ΕΕ, λειτουργώντας ως το κύριο εργαλείο της ΕΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων. Συμβάλλει στην αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προκλήσεων της ΕΕ, από την πανδημία COVID-19 έως τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθώς και στη διασφάλιση της ενεργειακής μας ανεξαρτησίας και στην οικοδόμηση της στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ.
Μαζί με το ταμείο ανάκαμψης NextGenerationEU, ο προϋπολογισμός για την περίοδο 2021-27 ανέρχεται σε περίπου 2 τρισεκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ κατανέμεται σε γενικές γραμμές σε επτά τομείς δαπανών:
- Ενιαία αγορά, καινοτομία και ψηφιακή οικονομία
- Συνοχή, ανθεκτικότητα και αξίες
- Φυσικοί πόροι και περιβάλλον
- Μετανάστευση και διαχείριση των συνόρων
- Ασφάλεια και άμυνα
- Γειτονικές χώρες και υπόλοιπος κόσμος
- Ευρωπαϊκή Δημόσια Διοίκηση
Επισκόπηση των ποσών του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού σε τρέχουσες τιμές
Προτεραιότητες και δαπάνες που καθορίζονται στον προϋπολογισμό για το 2024
Ο προϋπολογισμός του 2024 χρηματοδοτεί τις σημαντικότερες ανάγκες ανάκαμψης των χωρών και των εταίρων της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο. Bοηθά στον εκσυγχρονισμό και την ισχυροποίηση της ΕΕ, προωθώντας την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και ενισχύοντας τον ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο.
Ειδικότερα, ενισχύει τη στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, ενισχύει τις επενδύσεις σε κρίσιμες τεχνολογίες και άμυνα, παρέχει πόρους για τη στήριξη των εταίρων στα Δυτικά Βαλκάνια και βοηθά τις χώρες της ΕΕ που πλήττονται από φυσικές καταστροφές, καθώς και τις χώρες που αντιμετωπίζουν ανθρωπιστικές κρίσεις.
Διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ
Κατά την περίοδο 2021-27, η διαχείριση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού γίνεται ως εξής:
- το 56 % το διαχειρίζονται από κοινού οι εθνικές αρχές και η Επιτροπή («επιμερισμένη διαχείριση»)
- το 37 % τελεί υπό τη διαχείριση της Επιτροπής, των οργανισμών και των υπηρεσιών της Επιτροπής εκτός της ΕΕ («άμεση διαχείριση»)
- Το 7 % τελεί υπό τη διαχείριση άλλων διεθνών οργανισμών, εθνικών οργανισμών και τρίτων χωρών («έμμεση διαχείριση»)
- για το πρόγραμμα NextGenerationEU, το 90 % των κονδυλίων διοχετεύεται μέσω του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, υλοποιείται με άμεση διαχείριση και η συνολική αξία του ανέρχεται σε 648 δισ. ευρώ.
Την τελική ευθύνη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού φέρει η Επιτροπή, η οποία πρέπει να διασφαλίζει ότι κάθε ευρώ που δαπανάται καταγράφεται και δικαιολογείται. Σε περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, η Επιτροπή συνεργάζεται με τις οικείες χώρες της ΕΕ για την ανάκτηση των χρημάτων.
Ο ετήσιος προϋπολογισμός της ΕΕ υπόκειται σε εσωτερικούς και εξωτερικούς ελέγχους τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την εκτέλεσή του: από την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης μπορεί να διερευνήσει τη δόλια χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Μέτρα για τη διασφάλιση της διαφάνειας και την προστασία του προϋπολογισμού της ΕΕ
