Προϋπολογισμός της ΕΕ
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ συνδυάζει πόρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο και επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να επιτύχουν μαζί περισσότερα από όσα θα μπορούσαν ενεργώντας μεμονωμένα. Ο προϋπολογισμός συμβάλλει επίσης στην εξοικονόμηση δημόσιων πόρων μέσω της χρηματοδότησης έργων, όπως οι υποδομές και τα ερευνητικά προγράμματα, χρησιμοποιώντας σχετικά μικρές επενδύσεις της ΕΕ με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα και αποτρέποντας παράλληλα την αλληλεπικάλυψη των προσπαθειών σε εθνικό επίπεδο.
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι κυρίως επενδυτικός προϋπολογισμός και συμπληρώνει τους εθνικούς προϋπολογισμούς της ΕΕ, καθώς κύριος στόχος του είναι η τόνωση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας σε ευρύτερο ευρωπαϊκό επίπεδο. Χρησιμοποιείται μόνο όταν είναι αποτελεσματικότερο να δαπανώνται χρήματα σε ενωσιακό επίπεδο παρά σε τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο. Χρηματοδοτεί δραστηριότητες που περιλαμβάνουν:
- ανάπτυξη αγροτικών περιοχών
- προώθηση της συνοχής και διατήρηση του περιβάλλοντος
- στήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών προγραμμάτων της ΕΕ (Erasmus και «Ορίζων»)
- προστασία των εξωτερικών συνόρων
- ενίσχυση της συνεργασίας για την ανάπτυξη
- προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Τι κάνει ο προϋπολογισμός της ΕΕ: ορισμένα παραδείγματα
Μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός
Ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός, γνωστός ως πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ), συνήθως ορίζει τις προτεραιότητες δαπανών και περιορίζεται σε περίοδο 7 ετών. Το ΠΔΠ καθορίζει τα μέγιστα ετήσια ποσά (ανώτατα όρια) για τις δαπάνες της ΕΕ συνολικά και τις κύριες κατηγορίες δαπανών (γραμμές), ενώ παράλληλα δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να σχεδιάζει τα χρηματοδοτικά της προγράμματα αρκετά χρόνια νωρίτερα.
Το ισχύον ΠΔΠ καλύπτει την περίοδο 2021-2027. Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και το Συμβούλιο και η Επιτροπή συνέβαλαν στη διαπραγμάτευσή του.
Ετήσιος προϋπολογισμός
Κάθε χρόνο διεξάγεται διαπραγμάτευση και εγκρίνεται νέος ετήσιος προϋπολογισμός. Στο πλαίσιο αυτό καθορίζονται οι δαπάνες και τα έσοδα για το οικονομικό έτος εντός των ορίων που συμφωνήθηκαν στο πλαίσιο του ισχύοντος ΠΔΠ.
Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και το Συμβούλιο και η Επιτροπή συμμετέχουν στον καθορισμό του μεγέθους του ετήσιου προϋπολογισμού και του τρόπου κατανομής του. Ωστόσο, σύμφωνα με τις Συνθήκες [άρθρο 17 παράγραφος 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, άρθρο 317 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης], υπεύθυνη για την εκτέλεση του προϋπολογισμού είναι η Επιτροπή. Ανάλογα με τη φύση της σχετικής χρηματοδότησης, η διαχείριση του προϋπολογισμού της ΕΕ μπορεί να γίνεται i) από κοινού από την Επιτροπή και τις εθνικές αρχές· ii) απευθείας από την Επιτροπή ή iii) έμμεσα από άλλες αρχές εντός ή εκτός της ΕΕ. Οι χώρες της ΕΕ και η Επιτροπή μοιράζονται την ευθύνη για την εκτέλεση του 80 % περίπου του προϋπολογισμού.
Η διαδικασία διαπραγμάτευσης του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού
Παρουσίαση του προϋπολογισμού
Η διαδικασία διαπραγμάτευσης για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό αρχίζει λίγα χρόνια πριν από την πραγματική έγκρισή του.
Η Επιτροπή εγκαινιάζει την επίσημη διαδικασία παρουσιάζοντας τη δέσμη μέτρων της για το ΠΔΠ.
Η δέσμη αυτή περιλαμβάνει προτάσεις για:
- έναν κανονισμό για το ΠΔΠ, ο οποίος καθορίζει τα ποσά που μπορεί να δαπανήσει η ΕΕ
- απόφαση για τους ίδιους πόρους, η οποία καθορίζει τις πηγές εσόδων της ΕΕ
- τομεακή νομοθεσία που διέπει όλα τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ.
Διαπραγμάτευση του προϋπολογισμού
Το Συμβούλιο της ΕΕ προετοιμάζει τη θέση του, προσδιορίζοντας τα σημεία που απαιτούν πολιτική κατεύθυνση και καθορισμό προτεραιοτήτων από τους ηγέτες της ΕΕ. Τα πορίσματά του βοηθούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να καταρτίσει το σχέδιο συμπερασμάτων του για τη δέσμη μέτρων για το ΠΔΠ.
Οι ηγέτες της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρέχουν πολιτική καθοδήγηση σχετικά με τα κύρια στοιχεία του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού, επιτρέποντας στο Συμβούλιο να καταλήξει στη θέση του.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει επίσης θέση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής. Οι τριμερείς διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αρχίζουν μόλις το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίσει τη θέση του, προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Έγκριση του προϋπολογισμού
Στη συνέχεια, ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός εγκρίνεται με ειδική νομοθετική διαδικασία.
Ο κανονισμός για το ΠΔΠ εγκρίνεται αφού:
- επιτευχθεί ομοφωνία για την εξασφάλιση συμφωνίας στο Συμβούλιο
- το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει την ολοκλήρωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει ή να απορρίψει τη θέση του Συμβουλίου, αλλά δεν μπορεί να την τροποποιήσει).
Πριν από την έναρξη ισχύος της απόφασης για τους ίδιους πόρους, απαιτείται:
- ομόφωνη συμφωνία για έγκριση στο Συμβούλιο
- γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
- έγκριση από κάθε χώρα της ΕΕ σύμφωνα με τις οικείες συνταγματικές απαιτήσεις
Πώς γίνεται η διαπραγμάτευση του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού
Η διαδικασία διαπραγμάτευσης του ετήσιου προϋπολογισμού
Νομική βάση
Ο ετήσιος προϋπολογισμός της ΕΕ αποφασίζεται από κοινού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η διαδικασία που ακολουθείται καθορίζεται από το άρθρο 314 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πραγματοποιείται κατά το έτος που προηγείται της εκτέλεσης του προϋπολογισμού.
Συνήθης διαδικασία του προϋπολογισμού
- έως την 1η Ιουλίου, όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ αποστέλλουν στην Επιτροπή την οικεία κατάσταση προβλέψεων εσόδων και δαπανών, η οποία καταρτίζεται σύμφωνα με τις εσωτερικές διαδικασίες τους
- έως την 1η Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή υποβάλλει το σχέδιο ετήσιου προϋπολογισμού της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με βάση τον ισχύοντα κανονισμό για το ΠΔΠ και τις κατευθυντήριες γραμμές του προϋπολογισμού για το επόμενο έτος. Στην πράξη, στόχος της Επιτροπής είναι η υποβολή του σχεδίου προϋπολογισμού τον Ιούνιο
- έως την 1η Οκτωβρίου, το Συμβούλιο εγκρίνει τη θέση του σχετικά με το σχέδιο προϋπολογισμού (συμπεριλαμβανομένων των τροποποιήσεων)
- η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ακολουθεί εντός 42 ημερών (συμπεριλαμβανομένων τυχόν τροποποιήσεων)
Εάν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο διαφωνούν:
- συγκαλείται επιτροπή συνδιαλλαγής με εκπροσώπους αμφότερων των συννομοθετών, η οποία επιφορτίζεται με την επίτευξη συμφωνίας επί κοινού σχεδίου εντός 21 ημερών από την έγκριση της θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
- το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν προθεσμία 14 ημερών για να εγκρίνουν ή να απορρίψουν το κοινό σχέδιο.
Εάν το κοινό σχέδιο εγκριθεί:
- ο ετήσιος προϋπολογισμός εγκρίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Εάν το Συμβούλιο απορρίψει το κοινό σχέδιο:
- το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξακολουθεί να μπορεί να εγκρίνει τον προϋπολογισμό, αλλά μόνο με ειδική πλειοψηφία (πλειοψηφία των μελών και τρία πέμπτα των ψήφων)
Εάν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο απορρίψουν αμφότερα το κοινό σχέδιο ή δεν συμφωνήσουν:
- ο προϋπολογισμός απορρίπτεται και η Επιτροπή πρέπει να υποβάλει νέο σχέδιο προϋπολογισμού
Ο ετήσιος προϋπολογισμός μπορεί να τροποποιηθεί ώστε να ανταποκρίνεται σε απροσδόκητες περιστάσεις ή να λάβει υπόψη πληροφορίες που δεν ήταν διαθέσιμες κατά τον χρόνο υποβολής της πρότασης της Επιτροπής. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω διορθωτικής επιστολής (πριν από την τελική έγκριση) ή μέσω διορθωτικού προϋπολογισμού (κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης). Τόσο οι διορθωτικές επιστολές όσο και οι διορθωτικοί προϋπολογισμοί υπόκεινται στους ίδιους διαδικαστικούς κανόνες με τον γενικό προϋπολογισμό.
Χρονοδιάγραμμα του προϋπολογισμού της ΕΕ