Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE)

Informacje ogólne

• Zadania: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapewnia jednolitą wykładnię prawa UE we wszystkich krajach UE oraz jego przestrzeganie przez kraje i instytucje UE.
• Członkowie:
  • Trybunał Sprawiedliwości: po 1 sędzi z każdego kraju UE i 11 rzeczników generalnych
  • Sąd: po 2 sędziów z każdego kraju UE
• Rok powstania: 1952
• Siedziba: Luksemburg
• Strona internetowa: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dokonuje wykładni prawa unijnego, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich krajach UE. Rozstrzyga też spory prawne między rządami krajów Unii a jej instytucjami.

W określonych sytuacjach do Trybunału mogą również wnosić sprawy osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE.

Czym zajmuje się Trybunał Sprawiedliwości?

Trybunał Sprawiedliwości orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Najbardziej powszechne są następujące rodzaje spraw:

• Wykładnia prawa (orzeczenia w trybie prejudycjalnym) – sądy krajów UE są zobowiązane do zapewniania właściwego stosowania prawa UE. Istnieje jednak ryzyko odmiennej interpretacji prawa UE przez sądy w różnych krajach. Jeżeli sąd krajowy ma jakiekolwiek wątpliwości co do wykładni lub ważności danego aktu prawnego UE, może zwrócić się o wyjaśnienie do Trybunału Sprawiedliwości. Ten sam mechanizm można zastosować do ustalenia, czy krajowe przepisy lub praktyka są zgodne z prawem UE.
• Egzekwowanie prawa (postępowania w sprawie uchybienia) – sprawy wnoszone przeciwko rządom krajów UE w związku z nieprzestrzeganiem prawa UE. Sprawy te mogą być wnoszone do Trybunału przez Komisję Europejską lub inny kraj UE. Jeżeli Trybunał uzna dany kraj za winny uchybienia, zobowiązuje go do bezzwłocznego naprawienia sytuacji. W przeciwnym razie wszczynana jest kolejna sprawa, która może zakończyć się nałożeniem grzywny.
• Unieważnianie aktów prawnych UE (skargi o stwierdzenie nieważności) – jeżeli jakiś akt prawny UE uznany zostanie za niezgodny z traktatami UE lub prawami podstawowymi, rządy krajów UE, Rada UE, Komisja Europejska lub (w niektórych przypadkach) Parlament Europejski mogą zwrócić się do Trybunału o jego unieważnienie.
  Osoby fizyczne mogą również wnieść skargę o unieważnienie aktu prawnego UE, który bezpośrednio ich dotyczy.
• Zapewnianie podejmowania działań przez UE (skargi na bezczynność) – Parlament, Rada i Komisja są zobowiązane do podejmowania określonych decyzji w określonych okolicznościach. Jeżeli nie dopełniają one tych zobowiązań, rządy krajów UE, inne instytucje UE lub (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa mogą wnieść skargę do Trybunału.
• Skargi na instytucje UE (roszczenia o odszkodowanie) – każda osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo, które doznały szkody w wyniku działania lub bezczynności UE bądź jej urzędników, może wnieść przeciwko nim skargę do Trybunału.

Skład

Trybunał Sprawiedliwości obejmuje dwa organy sądowe:

• Trybunał Sprawiedliwości, który zajmuje się przekazywanymi przez sądy krajowe wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, niektórymi skargami o stwierdzenie nieważności i odwołaniami.
• Sąd, który orzeka w sprawach o stwierdzenie nieważności przedłożonych przez osoby fizyczne i przedsiębiorstwa oraz, w niektórych przypadkach, przez rządy krajów UE. W praktyce oznacza to, że Sąd orzeka przede wszystkim w sprawach dotyczących prawa konkurencji, pomocy państwa, handlu, rolnictwa i znaków towarowych.

Sędziowie i rzecznicy generalni są mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy krajów UE na odnawialną sześcioletnią kadencję. W każdym z organów sądowych sędziowie wybierają spośród siebie prezesa na odnawialny okres trzech lat.

Jak działa Trybunał Sprawiedliwości?

Do każdej sprawy wnoszonej do Trybunału Sprawiedliwości przydzielany jest sędzia sprawozdawca i rzecznik generalny. Postępowanie w sprawie wniesionej do Trybunału składa się z dwóch etapów:

• Procedura pisemna
  • Strony postępowania przedstawiają Trybunałowi pisemne oświadczenie. Pisemne uwagi mogą być również przedstawione przez organy krajowe, instytucje UE, a w niektórych przypadkach przez osoby fizyczne.
  • Sędzia opracowuje sprawozdanie, podsumowując oświadczenia i uwagi, a następnie sprawa poddawana jest pod dyskusję na posiedzeniu ogólnym Trybunału, podczas którego podejmuje się decyzje w następujących sprawach:
    • liczba sędziów, którzy będą zajmować się daną sprawą: 3, 5 lub 15 sędziów (pełen skład), w zależności od wagi i stopnia złożoności sprawy. Większość spraw rozpatrywana jest przez pięciu sędziów i rzadko zdarza się, by Trybunał orzekał w pełnym składzie;
    • konieczność przeprowadzenia procedury ustnej i wydania oficjalnego oświadczenia przez rzecznika generalnego.
• Procedura ustna – posiedzenie jawne
  • Adwokaci obu stron mogą przedstawiać swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy mogą zadawać im pytania.
  • Jeżeli Trybunał zadecydował, że konieczna jest opinia rzecznika generalnego, wydaje on ją kilka tygodni po przesłuchaniu.
  • Następnie sędziowie odbywają naradę i wydają wyrok.
• Rozprawy w Sądzie toczą się według podobnej procedury, z tym wyjątkiem, że większość spraw rozpatrywana jest przez trzech sędziów i nie uczestniczy w nich rzecznik generalny.

To warto wiedzieć

Jeżeli osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo poniosły szkodę w wyniku działania lub zaniechania działania przez instytucję UE lub jej urzędników, mogą wnieść skargę do Trybunału w jeden z dwóch następujących sposobów:

• pośrednio, za pośrednictwem sądów krajowych (które mogą zadecydować o przekazaniu sprawy do Trybunału Sprawiedliwości)
• bezpośrednio do Sądu, jeżeli decyzja podjęta przez instytucję UE dotyczyła ich bezpośrednio i indywidualnie.

Każdy, kto uzna, że organy w dowolnym kraju UE naruszyły przepisy prawa UE, powinien postępować zgodnie z oficjalną procedurą składania skargi.

Więcej na temat gwarantowanych praw

Dostęp do dokumentów

Dostęp do informacji

Kalendarz rozpraw Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

TSUE – streaming

Więcej informacji

Organizacyjna baza danych UE (Kto jest kim w UE)

Sprawozdanie roczne

Najnowsze orzeczenia i opinie

Orzecznictwo

Publikacje

Biblioteka TSUE

Wizyty w Trybunale Sprawiedliwości

Praca