Is ar an infheistíocht atá buiséad an Aontais dírithe go príomha. Ar an gcúis sin, glacann an tAontas pleananna caiteachais fadtéarmacha ar a dtugtar creataí airgeadais ilbhliantúla (CAInna) a bhíonn i bhfeidhm ar feadh tréimhse idir 5-7 mbliana. Sa bhuiséad fadtéarmach leagtar amach tosaíochtaí agus teorainneacha caiteachais an Aontais. Tá an CAI reatha i bhfeidhm ó 2021 go 2027.
I measc na ngníomhaíochtaí a mhaoinítear le buiséad an Aontais tá forbairt tuaithe, cosaint an chomhshaoil, cosaint do theorainneacha seachtracha agus cur chun cinn chearta an duine. I dteannta NextGenerationEU, tá an buiséad ag cuidiú le geilleagair an Aontais téarnamh ó ghéarchéim COVID-19. Tá cead ag an gCoimisiún, ag an gComhairle agus ag an bParlaimint a dtuairimí a thabhairt i dtaobh mhéid an bhuiséid, agus an chaoi is cóir é a dháileadh. Ach is é an Coimisiún atá freagrach as an mbuiséad a bhainistiú. Gach bliain déanann Parlaimint na hEorpa measúnú ar chur chun feidhme bhuiséad na bliana roimhe sin agus cinneann sí ar cheart nó nár cheart ‘urscaoileadh’ a dheonú don Choimisiún (i.e. an bealach a bhfuil an buiséad curtha chun feidhme ag an gCoimisiún a fhormheas nó gan é a fhormheas) ar bhonn moladh ón gComhairle.
Cistí an Aontais a bhainistiú
Le linn na tréimhse 2021-2027:
- déanfaidh na húdaráis náisiúnta bainistiú ar thuairim agus trí cheathrú de chaiteachas an bhuiséid go comhpháirteach leis an gCoimisiún Eorpach (bainistiú comhroinnte)
- déanfaidh an Coimisiún Eorpach agus a chuid gníomhaíochtaí agus toscaireachtaí bainistiú ar thuairim agus 18% de bhuiséad an Aontais (bainistiú díreach)
- déanfaidh eagraíochtaí idirnáisiúnta eile, gníomhaireachtaí náisiúnta nó tíortha nach Ballstáit den Aontas iad bainistiú ar 8% de bhuiséad an Aontais (bainistiú indíreach)
- i gcás NextGenerationEU, seolfar 90% de na cistí tríd an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta (RRF), a chuirfear chun feidhme faoin mbainistíocht dhíreach (is ionstraim é RRF lena gcuirtear ar fáil deontais agus iasachtaí dar luach iomlán €723.8 billiún chun tacú le hathchóirithe agus le hinfheistíochtaí i dtíortha an Aontais)
Is ar an gCoimisiún atá an fhreagracht deiridh chun an buiséad a chur chun feidhme, agus ní mór dó a chinntiú go ndéantar taifead agus go gcoinnítear cuntas de gach euro a chaitear. I gcás íocaíochtaí míchuí, oibríonn an Coimisiún in éineacht le tíortha an Aontais chun an t-airgead sin a fháil ar ais. Tá eolas maidir leis na bearta chun trédhearcacht a chinntiú agus chun an tAontas a chosaint le fáil anseo.
An buiséad a ullmhú
Is iad an Coimisiún, an Chomhairle agus an Pharlaimint le chéile a chinneann an buiséad bliantúil. Cuireann an Coimisiún dréachtbhuiséad faoi bhráid na Comhairle agus na Parlaiminte ionas go bhféadfaidh siad é a bhreithniú. Is féidir leis an gComhairle agus an Pharlaimint athruithe a dhéanamh ar an dréacht. Má tharlaíonn easaontas idir an Coimisiún, an Chomhairle agus an Pharlaimint, bíonn orthu teacht ar chomhréiteach.
Leagtar amach sa bhuiséad gach bliain na méideanna atá ar fáil lena gcaitheamh laistigh de na teorainneacha a comhaontaíodh roimh ré sa chreat airgeadais ilbhliantúil. Fágann an plean sin go mbíonn an tAontas in ann pleanáil éifeachtach a dhéanamh ar a chláir mhaoiniúcháin roinnt mhaith blianta roimh ré.
Mar a chaitear an t-airgead
Is féidir buiséad an Aontais a mhiondealú i seacht réimse caiteachais, a bheag nó a mhór
Buiséad an Aontais Eorpaigh 2023: na príomhréimsí
Faoi láthair, caitear an sciar is mó den bhuiséad le cuidiú chun an geilleagar a neartú, agus comhtháthú sóisialta agus críochach san Aontas Eorpach. Cumasóidh buiséad 2023 don Aontas cistí suntasacha a chur ar fáil chun na hiarmhairtí tromchúiseacha a bhaineann le cogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine a mhaolú sa tír sin agus, ina theannta sin, i gcomharsanacht an deiscirt agus i mBallstáit an deiscirt. Tacóidh sé freisin leis an téarnamh inbhuanaithe leanúnach ó phaindéim an choróinvíris, agus dhéanfaí poist a chosaint agus a chruthú. Eoraip atá níos glaise agus níos athléimní a thógáil, an t-aistriú digiteach a chur i gcrích go rathúil agus an nuálaíocht a chothú, caitear sciar mór den bhuiséad orthu sin chomh. Réimsí eile caiteachais iad an comhrac i gcoinne na hinimirce mídhleathaí, bainistiú teorainneacha a fheabhsú agus an tslándáil a threisiú.
Bróisiúr ina bhfuil forléargas ar mhéideanna CAI arna ríomh i bpraghsanna reatha.
