Środki z budżetu UE przeznacza się głównie na inwestycje. Dlatego też UE przyjmuje długoterminowe plany wydatków na okres 5–7 lat. Są to tzw. wieloletnie ramy finansowe (WRF). Długoterminowy budżet określa długoterminowe priorytety i limity unijnych wydatków. Obecnie obowiązują WRF na lata 2021–2027.
Z budżetu UE finansuje się różnorodne działania, począwszy od rozwoju obszarów wiejskich i ochrony środowiska, a skończywszy na ochronie granic zewnętrznych i promowaniu praw człowieka. Wraz z instrumentem NextGenerationEU budżet UE pomaga gospodarkom krajów UE wyjść z kryzysu związanego z COVID-19. Ustalanie wielkości budżetu i sposobu jego rozdzielania należy do Komisji, Rady i Parlamentu. Jednak za zarządzanie budżetem odpowiada Komisja. Co roku Parlament Europejski ocenia wykonanie budżetu za poprzedni rok i decyduje, czy udzielić Komisji tzw. absolutorium (tj. czy zatwierdzić sposób wykonania budżetu przez Komisję) na podstawie zalecenia Rady.
Zarządzanie funduszami UE
W latach 2021–2027:
- organy krajowe będą zarządzać około trzema czwartymi wydatków budżetowych wspólnie z Komisją Europejską (tzw. zarządzanie dzielone)
- Komisja Europejska oraz jej agencje i delegatury będą zarządzać około 18 proc. budżetu UE (tzw. zarządzanie bezpośrednie)
- inne organizacje międzynarodowe, agencje krajowe lub państwa spoza UE będą zarządzać 8 proc. budżetu UE (tzw. zarządzanie pośrednie)
- w przypadku instrumentu NextGenerationEU 90 proc. środków zostanie przekazanych za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) wdrażanego w ramach zarządzania bezpośredniego (RRF jest instrumentem oferującym dotacje i pożyczki na wsparcie reform i inwestycji w krajach UE, o łącznej wartości 723,8 mld euro).
Ostateczna odpowiedzialność za wykonanie budżetu spoczywa na Komisji, która musi dopilnować, by każde wydane euro zostało zarejestrowane i rozliczone. W przypadku dokonania nienależnych płatności Komisja współpracuje z konkretnymi krajami UE w celu odzyskania pieniędzy. Informacje na temat środków zapewniających przejrzystość i ochronę UE można znaleźć tutaj.
Przygotowywanie projektu budżetu
Komisja, Rada i Parlament wspólnie podejmują decyzje w sprawie rocznego budżetu. Komisja przedstawia Radzie i Parlamentowi do rozważenia projekt budżetu. Rada i Parlament mogą wprowadzać do niego zmiany. Jeżeli Komisja, Rada i Parlament nie zgadzają się ze sobą, muszą wypracować kompromis.
W corocznym budżecie określa się kwoty uzgodnione zawczasu na podstawie wieloletnich ram finansowych. Dzięki temu UE może skutecznie planować wykorzystanie środków budżetowych z kilkuletnim wyprzedzeniem.
Na co wydawane są pieniądze?
Wydatki z budżetu UE można podzielić na siedem kategorii.
Budżet UE na rok 2023: główne obszary
Obecnie największą część budżetu przeznacza się na zwiększanie ekonomicznej, społecznej i terytorialnej spójności Unii Europejskiej. Z chwilą przyjęcia budżetu na 2023 rok UE będzie mogła przeznaczyć znaczne środki na pomoc w łagodzeniu poważnych konsekwencji, jakie niesie ze sobą rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie nie tylko w samej Ukrainie, ale również w jej południowym sąsiedztwie i w państwach członkowskich. Budżet zostanie przeznaczony również na wsparcie bieżącej trwałej odbudowy po pandemii koronawirusa, a także na ochronę i tworzenie miejsc pracy. Znaczna część budżetu przypadnie również na budowanie bardziej ekologicznej i odpornej Europy, zapewnienie udanej transformacji cyfrowej i wspieranie innowacji. Inne obszary wydatków obejmują zwalczanie nielegalnej migracji, poprawę zarządzania granicami i zwiększanie bezpieczeństwa.
Broszura przedstawiająca kwoty WRF obliczone w cenach bieżących
